3 nguy cơ lớn Tp.HCM gặp phải khi tuyến metro số 1 dừng thi công

Dự án tuyến metro đầu tiên của Tp.HCM (Bến Thành - Suối Tiên) liên tục rơi vào tình trạng "đói" vốn khiến kế hoạch đưa tuyến vào hoạt động từ năm 2020 có nguy cơ phá sản. Đã không còn đủ kiên nhẫn, phía nhà thầu Nhật Bản nhiều lần gay gắt yêu cầu thanh toán, nếu không sẽ dừng thi công. Trong khi chờ Trung ương giải quyết "điểm nghẽn" chậm giải ngân vốn đầu tư công, phía chủ đầu tư là Tp.HCM có thể phải tạm ứng ngân sách riêng lần thứ 3 với số tiền hơn 2.000 tỷ đồng.

Trưởng ban Quản lý đường sắt đô thị Tp.HCM Lê Nguyễn Minh Quang thể hiện sự sốt ruột trước tình trạng liên tục mắc nợ nhà thầu. Ông Quang lo lắng, nếu họ tạm ngưng thi công hoặc giãn tiến độ thi công, ngành đường sắt đô thị Tp.HCM sẽ gặp phải 3 nguy cơ lớn.

Thứ nhất, nếu tiến độ thi công bị giãn ra, thiết bị máy móc sẽ bị trả lại, các chuyên gia sẽ ra đi (chi phí để thuê chuyên gia là rất đắt và họ không thể chờ). Một khi đã đi thì sau này sẽ không thể thi công lại ngay được.

Thứ hai, theo hợp đồng đã ký kết, Tp.HCM thanh toán chậm sẽ phải trả lãi và bồi thường những thiệt hại có liên quan. Dự án hiện đã thực hiện được khoảng 40% khối lượng công việc. Có nhà thầu đã đề cập đến việc kiện chủ đầu tư và chấm dứt hợp đồng. Khi đó, tiến độ dự án chắc chắn bị ảnh hưởng do hai bên sẽ chỉ tập trung giải quyết mâu thuẫn mà không làm dự án.

Thứ ba, dự án chậm trễ do việc bố trí vốn sẽ khiến hình ảnh thu hút đầu tư của Tp.HCM bị ảnh hưởng.

Ông Lê Nguyễn Minh Quang, Trưởng ban quản lý đường sắt đô thị Tp.HCM. Ảnh: Hữu Công

Ông Lê Nguyễn Minh Quang cho hay, Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) đã bày tỏ sự quan ngại về tình hình thực hiện dự án với lãnh đạo Tp.HCM và Chính phủ Việt Nam.

Khi bàn về vốn cho một số tuyến metro khác, phía JICA nói thẳng phải thanh toán tiền cho các nhà thầu trước khi bàn chuyện đó. JICA rất quan ngại việc bố trí vốn cho những dự án khác trước thực trạng của tuyến metro này.

Là một chuyên gia độc lập về quy hoạch đô thị, TS.KTS Ngô Viết Nam Sơn cho biết, thiệt hại đầu tiên mà Tp.HCM gánh chịu là phải bồi thường kinh tế với con số không nhỏ cho các nhà thầu do sai hợp đồng.

Hơn nữa, càng để lâu, dự án sẽ càng bị đội vốn. So với số vốn ban đầu, tổng mức đầu tư hiện tại của dự án (2,49 tỷ USD, khoảng 47.000 tỷ đồng) đã tăng gần gấp 3 lần và chắc chắn sẽ lại tăng nếu tiếp tục chậm.

Ông Sơn nói, trước sau gì cũng phải làm và để dự án đúng tiến độ thì các bộ ngành cần sớm giải quyết dứt điểm những vướng mắc.

Ông Sơn cũng chỉ ra hệ lụy tiếp theo là để phục vụ thực hiện dự án, khu vực trung tâm thành phố đang như một công trường khổng lồ. Điều này gây nên tình trạng kẹt xe, khiến người dân bức xúc, hơn nữa còn gây thất thu cho những trung tâm thương mại, cửa hàng dịch vụ khi cả năm nay phải đóng cửa. Vì không thu được thuế nên Nhà nước cũng sẽ bị thiệt hại.

Cũng theo ông Sơn, Tp.HCM sẽ rất khó làm các tuyến metro khác nếu không hoàn chỉnh tuyến metro số 1 và các công trình kết nối.

Tại Tp.HCM, tuyến metro số 1 đã hoàn thành 40% khối lượng công việc. Ảnh: Quỳnh Trần

Về vấn đề chậm giải ngân vốn đầu tư công dự án metro Bến Thành - Suối Tiên, tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội chiều ngày 12/10, Bộ trưởng KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng cho hay, "thẩm quyền quyết định thuộc Quốc hội" do dự án tăng vốn quá cao, trong khi báo cáo chưa được gửi đến lãnh đạo Quốc hội.

Trong khi đó, ông Lê Nguyễn Minh Quang khẳng định, hàng năm thành phố đều có báo cáo đầy đủ, nhưng Bộ KH&ĐT chưa báo cáo lên các cấp. Do đó, Tp.HCM đã thực hiện đúng thủ tục, trình tự.

Ông giải thích, khi có Nghị quyết 49 của Quốc hội về đầu tư công, thẩm quyền xem xét dự án metro Bến Thành - Suối Tiên thuộc về Quốc hội với tổng mức đầu tư từ 17.000 tỷ đồng được điều chỉnh lên 47.000 tỷ. Do đó, hồi tháng 6, lãnh đạo Tp.HCM đã kiến nghị Thủ tướng cho ý kiến (vì Chính phủ mới được trình ra Quốc hội).

Đến nay, thành phố đã làm đủ những việc cần giải trình. Mong các Bộ GTVT, Bộ KH&ĐT hỗ trợ, tháo gỡ khó khăn cho dự án, ông Quang nói.

Ông Lê Nguyễn Minh Quang cũng phản bác quan điểm "thành phố đề nghị tăng vốn nhưng chưa ai phê duyệt".

Theo ông, năm 2007, Công ty Tedi - South (đươn vị tư vấn trong nước) lập dự án với tổng mức đầu tư 1 tỷ USD (khoảng 17.000 tỷ đồng tính tại thời điểm đó). Nhưng sau khi đàm phán với Nhật Bản và tuyển chọn NJPT vào làm lại, số vốn đầu tư được nâng lên mức 2,5 tỷ USD (khoảng 47.000 tỷ đồng).

Thành phố giải thích lý do tăng vốn là do "đây là dự án đầu tiên nên chưa có kinh nghiệm", vì trượt giá và nhiều vấn đề không phù hợp.

Trước khi con số 47.000 tỷ đồng được đưa ra, đon vị tư vấn độc lập từ CPG và SMRT của Singapore đã tiến hành thẩm tra, nhà tài trợ vốn là Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) không phản đối báo cáo này.

Tháng 7/2010, Tp.HCM trình Thủ tướng xin điều chỉnh dự án và đều được các Bộ thống nhất và Thủ tướng đồng ý. Đến tháng 9/2011, dự án được UBND Tp.HCM phê duyệt điều chỉnh với tổng mức đầu tư là 47.325 tỷ đồng.