Hiện nay, những hoài nghi về vấn đề có thể minh bạch đối tượng mua nhà ở xã hội vẫn chưa kết thúc. Sau vài năm thực hiện chính sách về nhà ở dành cho người thu nhập thấp, tới nay, trên thực tiễn đã xuất hiện nhiều bất cập.
Ngăn chặn kẻ gian hay cản đường... thoát nghèo?
Nghị định 188/2013 do Chính phủ ban hành về phát triển và quản lý nhà ở xã hội quy định, người thuê mua, mua nhà ở xã hội không được phép thế chấp, cho thuê lại (không kể trường hợp thế chấp với ngân hàng để vay tiền thuê mua, mua chính căn hộ đó) và không được phép chuyển nhượng nhà ở dưới bất kỳ hình thức nào trong thời gian ít nhất là 5 năm, tính từ thời điểm trả hết tiền thuê mua, mua nhà ở theo hợp đồng đã ký với bên cho thuê mua, bên bán.
Bên cạnh đó, người thuê mua, mua nhà ở xã hội chỉ được phép thế chấp, cho thuê hoặc bán lại sau khi trả hết tiền theo hợp đồng đã ký kết và được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo đúng quy định của pháp luật về đất đai nhưng phải đảm bảo thời gian ít nhất là 5 năm, tính từ thời điểm trả hết tiền thuê mua, mua theo hợp đồng đã ký với bên cho thuê mua, bên bán.
Hiện nay, Bộ Xây dựng đã công bố Dự thảo Nghị định Phát triển quản lý nhà ở xã hội với các nội dung thắt chặt hơn như: khách hàng muốn bán lại căn nhà phải nộp 50% giá trị sử dụng đất sau khi kết thúc thời gian 5 năm tính từ khi mua nhà. Quy định này nếu được thông qua và áp dụng có mục đích ngăn chặn hiện trạng người giàu “đội lốt nhà nghèo” để được mua nhà ở thu nhập thấp rồi bán kiếm lợi. Người bán nhà sẽ không có lãi với việc phải nộp giá trị sử dụng đất như thế bởi khoản chênh lệch đó không đủ trả tiền sử dụng đất.
Trong trường hợp này, không bàn tới sự chênh lệch thực tế trên thị trường, chỉ tính việc mua và bán nhà thu nhập thấp thì thấy rằng, nhà làm chính sách cần thật sự thận trọng trước quy định này. Đơn cử, quy định hiện hành đặt ra mốc 5 năm được bán lại là dựa trên cơ sở chủ sở hữu nhà thu nhập thấp đã không còn nhu cầu ở nhà này nữa với ẩn ý họ đã tự ra diện thu nhập thấp.
 |
| Hiện nay, nhiều khu nhà thu nhập sau 2-3 năm vào ở vẫn chưa thể quyết toán chốt giá bán. Ảnh minh họa |
Người dân bán nhà sau 5 năm như quy định là hợp lý và đúng luật. Nay nếu muốn bán, chủ sở hữu phải đóng tiền giá trị sử dụng đất cho ngôi nhà đó là chưa thuyết phục bởi chưa đảm bảo công bằng. Bởi vì, giá nhà đã có ưu đãi từ Nhà nước khi mua nhà. Trên thực tế, dù miễn, giảm thuế hay các ưu đãi khác liên quan mà ban đầu là Nhà nước đứng ra lo, xét đến cùng, đó chính là tiền thuế của người dân đóng góp. Đó là sự chia sẻ của người giàu hơn đối với người thu nhập thấp bằng chính sách thì mới có những ưu đãi đó.
Do đó, các cơ quan liên quan phải kiểm soát chặt chẽ “đầu vào” cho đúng đối tượng mua nhà thu nhập thấp thay vì dùng giải pháp thu 50% giá trị sử dụng đất. Còn khi các tranh luận, nghi ngờ đối với “đầu vào” mà chuyển sang thắt chặt “đầu ra” là phản tác dụng, phi ưu đãi, thậm chí không chặn được kẻ gian mà lại gia tăng khó khăn đối với người nhu thập thấp, cản trở sự thoát nghèo của người dân.
Nhiều giá bán một tòa nhà, dân mòn mỏi chờ sổ đỏ?
Cũng liên quan tới chính sách quản lý nhà thu nhập thấp, người dân hiện còn băn khoăn về giá nhà ở trong chính một tòa nhà, 1 tầng nhà đã hoàn thiện và bàn giao sử dụng. Cùng một tòa nhà, thực tế khi xây dựng chủ đầu tư đã được hưởng ưu đãi từ phía Nhà nước. Giá nhà ở đã được tạm tính. Tuy nhiên, hai căn hộ sát vách nhau khi mở bán ở các thời điểm khác nhau thì giá lại khác nhau.
Đơn cử như khu nhà ở dành cho người thu nhập thấp thuộc giai đoạn 1 của Dự án Khu đô thị Đặng Xá (huyện Gia Lâm, TP. Hà Nội), những hộ mua và nhận bàn giao nhà vào năm 2012 thì áp giá tạm tính là 10,3 triệu đồng/m2. Tuy nhiên, có hộ kế cận cùng tầng nhà mua thời điểm 2013, giá nhà chỉ trên 9 triệu đồng/m2.
Một vấn đề đặt ra, cùng một tầng trong tòa nhà, cùng thụ hưởng ưu đãi từ chính sách với thời điểm hoàn thành nhà giống nhau, tại sao khách hàng lại phải trả giá khác nhau để được sở hữu nhà? Điều này đang khiến những đối tượng mua nhà thu nhập thấp thắc mắc. Một số lý giải cho biết, mua - bán ở thời điểm nào thì được tính giá tại thời điểm đó. Tuy nhiên, chủ đầu tư nhà thu nhập thấp đã được hưởng ưu đãi từ Nhà nước ở thời điểm đó.
Tính đến thời điểm hiện tại, giá bán nhà ở được ghi trong hợp đồng mua - bán nhà thu nhập thấp ở nhiều dự án trên địa bàn TP. Hà Nội vẫn chưa quyết toán 100%, đang ở dạng “tạm tính”. Tuy nhiên, các hộ mua nhà khác nhau, tại các thời điểm khác nhau phải trả giá khác nhau để được nhận nhà. Nếu như cơ quan quản lý Nhà nước không minh bạch điểm này, lúc các chủ đầu tư chốt giá thực tính, liệu rằng có tạo bất công cho những đối tượng thực thụ hưởng các chính sách ưu đãi? Thêm nữa, sau 3 năm ghi giá tạm tính mà vẫn chưa quyết toán, khi giá thị trường đã thay đổi tăng, giảm khác nhau thì thời điểm quyết toán giá nhà ở sẽ tính như thế nào vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ?
Đặc biệt, tại nhiều dự án nhà thu nhập thấp, người dân đã tới ở rất đông, nhiều hộ đã nhận bàn giao nhà ở từ năm 2012 nhưng hiện nay vẫn chưa được quyết toán giá bán căn hộ và chưa được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất theo đúng quy định của pháp luật về đất đai.
Qua một số bất cập kể trên, có thể nhận thấy, nếu quản lý không minh bạch thông tin thì từ một chủ trương đúng là chính sách ưu đãi về nhà thu nhập thấp có thể sẽ biến thành một “mớ bòng bong” trong quản lý loại hình nhà ở xã hội này và gây ra những hệ lụy cho xã hội.
