Theo Chính phủ, vì "hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội hiện hữu của Hà Nội không thể đáp ứng được tốc độ đô thị hóa, sức hút đầu tư ngày càng lớn và sự gia tăng dân số ngày càng cao" nên năm 2008, Đề án mở rộng địa giới hành chính thủ đô được mang ra thảo luận tại Quốc hội.
Cuộc sáp nhập, mở rộng lịch sử
Về việc mở rộng Hà Nội, tại kỳ họp thứ ba Quốc hội khóa 12 vào tháng 5/2008, một quyết tâm chính trị cao đã được thông qua. Dù còn không ít tranh luận về lý do và hiệu quả nhưng với việc quán triệt nghị quyết của Bộ Chính trị cùng 92,9% số phiếu đồng ý, Hà Nội được quyết định mở rộng.
| "Việc mở rộng là cần thiết vì một đô thị phát triển phải có đủ diện tích, nếu diện tích quá bé sẽ không đủ điều kiện để chúng ta cơ cấu những chức năng của đô thị", ông Trần Ngọc Chính, nguyên thứ trưởng Bộ Xây dựng nói. |
Bộ Xây dựng đã trình 5 phương án mở rộng. Trong đó, phương án được chọn là sáp nhập tỉnh Hà Tây, một phần tỉnh Hòa Bình và tỉnh Vĩnh Phúc.
Hà Nội chính thức mở rộng vào ngày 1/8/2008 với diện tích hơn 3.300km2 (gấp 3,6 lần trước đó), trở thành thủ đô có diện tích lớn thứ 17 trên thế giới. Dân số tại Hà Nội tăng 80% từ 3,4 lên 6,2 triệu người.
Nhiều dự án giao thông lớn đã được triển khai để kết nối khu trung tâm với những vùng ngoại vi như: Cầu Nhật Tân, đại lộ Thăng Long, dự án đường sắt trên cao Hà Nội Metro, đường Võ Nguyên Giáp... Tổng mức đầu tư cho 8 tuyến đường bộ lớn lên đến hơn 2 tỷ USD, tương đương 70% thu ngân sách trong năm 2007 của Hà Nội.
Quang cảnh một góc quận Nam Từ Liêm. Ảnh: Giang Huy
Bên cạnh đó, hạ tầng y tế, trường học được đầu tư đồng đều theo mặt bằng thủ đô. Hạ tầng nông thôn được cải thiện, đường bê tông chạy tới những xã nghèo nhất ở cực Tây, nơi đồng bào Mường thuộc tỉnh Hòa Bình trước đây sinh sống. Đời sống của người dân cũng đã được cải thiện.
Cơn sốt đất tại nhiều nơi đã hình thành trước viễn cảnh về một đại đô thị trải từ tả ngạn sông Hồng đến cận vùng trung du phía Bắc. Tại một số phường của Hà Đông, giá đất thổ cư tăng từ 5-7 triệu đồng lên đến 35-40 triệu đồng/m2. Một làn sóng đầu tư bất động sản lớn chưa từng có được kích hoạt, mở rộng ra các vùng của Hà Nội.
Số dự án bất động sản được đầu tư lên đến hơn 700, hàng trăm nghìn ha đất đã được thu hồi, ảnh hưởng đến 180.000 nông hộ.
Trong hai năm 2011-2012, hàng trăm dự án tại Vĩnh Phúc, Hà Tây đã thành dự án treo. Người dân tại nhiều địa phương đã mất sinh kế và đất nông nghiệp.
Tại hội thảo tháng 1/2017, sau 9 năm mở rộng, Chủ tịch thành phố Nguyễn Đức Chung phát biểu: "Quy hoạch Hà Nội nói chung, kể cả quy hoạch lõi có những vấn đề đang chệch hướng".
Sau 10 năm mở rộng, mật độ dân cư và áp lực giao thông
tại vùng lõi thủ đô có chiều hướng gia tăng. Ảnh: Bá Đô
Tương lai vẫn chưa rõ nét
Sau 10 năm sáp nhập, bên cạnh những điểm sáng, Hà Nội vẫn đang hoàn thiện bản quy hoạch để giãn dân và rà soát lại những dự án có thu hồi đất.
Một địa phương tiêu biểu cho cuộc mở rộng là xã Tiến Xuân, huyện Thạch Thất. Khu vực này nằm ở cực Tây Hà Nội, trước đây thuộc tỉnh Hòa Bình nổi tiếng vì đói nghèo, lạc hậu, thầy cô ao ước có một ngôi trường có tường bao, sân gạch. Việc mở rộng đã mang đến cho vùng này hệ thống điện - đường - trường - trạm khang trang. Tỷ lệ hộ nghèo từ 40% đã giảm xuống còn hơn 2%.
Tại Hà Tây cũ, nhiều dự án dang dở đã trở thành bãi chăn trâu. Ảnh: Đỗ Mạnh Cường
Cuộc sáp nhập cũng khiến Tiến Xuân trở thành một trong những khu đô thị treo lớn nhất miền Bắc. Dự án khu đô thị Tiến Xuân quy mô 1.200ha đến nay vẫn chỉ nằm trên giấy.
Theo quy hoạch đến năm 2030, Sơn Tây sẽ trở thành một "đô thị văn hóa lịch sử du lịch sinh thái, phát triển tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp" nhưng nay khu vực này gặp bế tắc trong việc làm du lịch, giá trị sản xuất nông nghiệp không tăng đáng kể và không phát triển được làng nghề có thương hiệu.
Việc phát triển các đô thị vệ tinh đến nay vẫn còn ngổn ngang. Thậm chí tại Hòa Lạc, do quy hoạch chưa được phê duyệt nên tiến trình này gần như chưa bắt đầu. Những tuyến đường nối khu đô thị vệ tinh Sơn Tây, Xuân Mai, Phú Xuyên, Sóc Sơn vẫn chưa hoàn thiện.
Trong khi đó, tại Hà Tây cũ, những vùng đất nông nghiệp trù phú lại bị xé nhỏ bởi hàng trăm dự án bất động sản.
Cũng trong 10 năm qua, Hà Nội cũng tiếp tục thu hồi những dự án chậm triển khai và khắc phục những điểm yếu trong việc quy hoạch. Nhưng các nhà quy hoạch vẫn chưa thống nhất về triết lý phát triển là xây dựng "đô thị nén" - tập trung phát triển hạ tầng trung tâm để tăng tải hay thực hiện mô hình "đô thị vệ tinh".
