Nhu cầu nhà ở của nước ta rất lớn bởi chúng ta có 90 triệu dân, trong đó lượng người trong độ tuổi lao động chiếm tỷ lệ cao và vẫn đang ngày một tăng. Báo cáo của Ủy ban Kinh tế Quốc hội đầu năm ngoái cho thấy, giá nhà cao gấp hơn 25 lần thu nhập nên có được nơi an cư quả là không hề dễ dàng với số đông người lao động khi mà. Do đó, nhu cầu nhà ở xã hội lớn như nhận định của người đứng đầu ngành xây dựng cũng là điều dễ hiểu.
Nhằm giải quyết nhu cầu trên, Chính phủ đã đưa ra nhiều chính sách hỗ trợ và xây dựng khung pháp lý cho nhà ở xã hội thông qua việc ban hành Nghị định 188/2013. Sau đó, Luật Nhà ở 2014 cũng đã dành hẳn 1 chương để quy định về việc phát triển nhà ở xã hội. Hiện nay, Bộ Xây dựng đang đưa ra để lấy ý kiến cho Dự thảo Nghị định về quản lý và phát triển nhà ở xã hội hướng dẫn thi hành Luật Nhà ở 2014.
Trong những năm qua, với sự quan tâm của Chính phủ, nhiều cán bộ công chức, người lao động đã thực hiện được ước mơ có nhà của mình. Tuy nhiên, thị trường cũng đang xuất hiện một nghịch lý, đó là một số dự án nhà ở xã hội thời gian qua bị ế, thậm chí khách hàng trả lại nhà. Nhưng đó lại là một nghịch lý có lý.
Nghị định 188 đã quy định, trong các dự án phát triển nhà, doanh nghiệp phải dành quỹ đất 20% để xây dựng dự án nhà ở xã hội. Tuy nhiên, với quan niệm “không môn đăng hộ đối”, những chủ đầu tư tìm cách thoái thác hoặc hoán đổi nghĩa vụ này, đưa các dự án nhà ở xã hội ra rất xa trung tâm, bất tiện cho việc đi lại và sinh hoạt của cư dân.
 |
| Hiện nay, nhu cầu nhà ở xã hội của người dân rất lớn. Ảnh: Internet |
Bên cạnh đó, một điểm nữa khiến nhà ở xã hội bị “chê” là giá cả. Mặc dù nhận được nhiều ưu đãi, một số dự án nhà ở xã hội vẫn có giá ngang bằng, thậm chí có thể cao hơn cả nhà thương mại. Tại sao lại có sự vô lý này?
Câu trả lời rõ nhất có lẽ chỉ có những doanh nghiệp chủ đầu tư mới biết. Nhưng khi tìm hiểu Nghị định 188 và Dự thảo Nghị định mới, tác giả thấy, vẫn có khẽ hở để các doanh nghiệp lách. Theo quy định pháp luật, giá bán nhà ở xã hội có vốn đầu tư ngoài ngân sách sẽ do chủ đầu tư tự xác định dựa trên nguyên tắc đảm bảo tính đủ những chi phí hợp lý nhằm thu hồi vốn và lợi nhuận định mức. Cụ thể, UBND tỉnh có trách nhiệm tổ chức thẩm định giá bán. Nhưng vai trò của cơ quản quản lý địa phương trong việc xác định giá bán nhà ở xã hội trong thời gian qua khá mờ nhạt. Điều này tạo điều kiện cho doanh nghiệp hợp thức hóa các chi phí “không tên” và đẩy giá bán và giá thành lên cao.
Nếu có sự quyết tâm của các thành viên thị trường thì nghịch lý nào cũng sẽ được giải quyết. Tương tự như nghịch lý thừa cầu và thừa cung của thị trường địa ốc đang dần dần được giải quyết.
Nhằm giải quyết nghịch lý trong việc phát triển nhà xã hội, có nhiều đề xuất, kiến nghị đã đưa ra. Trong đó, đáng chú ý là việc xây dựng quỹ nhà ở xã hội của Nhà nước. Nghĩa là Nhà nước tạo lập quỹ nhà ở bằng hình thức mua lại, thực hiện theo hình thức BT, cũng như tạo ra nguồn vốn cho vay, triển khai các dự án nhà ở xã hội. Quỹ này không phải là những gói hỗ trợ tín dụng đơn lẻ để giúp giảm giá bán nhà xã hội xuống thấp hơn nữa và phù hợp với đại đa số người lao động có thu nhập thấp.
Kiến nghị này rất có lý và khung pháp lý mới dường như đang ủng hộ để triển khai. Cụ thể, dù Luật Nhà ở 2014 đã bỏ loại hình Ngân hàng Tiết kiệm nhà ở theo dự thảo trước đó nhưng đưa vào quy định về nguồn tín dụng cho vay mua nhà ở xã hội từ Ngân hàng Chính sách. Đặc biệt, Dự thảo Nghị định mới cũng đã dành hẳn Chương III để quy định về hình thức này.
Theo tác giả, nếu Nhà nước tạo lập được quỹ nhà ở xã hội theo hướng trên, nhiều người dân sẽ có nhà ở và khi đó, “trách nhiệm của Nhà nước, trách nhiệm của các cấp ngành, đặc biệt là của ngành xây dựng...” như lời ông Trịnh Đình Dũng, Bộ trưởng Bộ Xây Dựng từng tâm sự sẽ nhẹ đi rất nhiều.
