Tính đến thời điểm hiện tại, trong số những đóng góp thẩm định phương án tài chính mà Bộ Giao thông - Vận tải (cơ quan Nhà nước có thẩm quyền) nhận được về Dự án Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng thì ý kiến "chát" là của Bộ Tài chính.
Trong văn bản gửi đi vào đầu tháng 4/2015, ông Trần Văn Hiếu, Thứ trưởng Bộ Tài chính khẳng định, công trình đường cao tốc quy mô vốn lớn nhất Việt Nam có tính khả thi không cao.
Theo các chuyên gia, rủi ro liên quan tới việc huy động nguồn vốn cho cao tốc này vẫn chưa thể chấm dứt. Trong khi đó, chỉ còn chưa đầy một tháng (giữa tháng 5), đoạn tuyến đầu tiên của dự án sẽ phải thông xe, trước khi thông xe toàn bộ công trình vào cuối năm 2015 theo đúng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Tổng mức đầu tư của tuyến đường cao tốc 105,8km, 6 làn xe, vận tốc thiết kế 120km/giờ nối Thủ đô với Hải Phòng sau hơn 5 năm thi công đã không dừng lại ở con số 24.566 tỷ đồng mà nhà đầu tư này phê duyệt trong năm 2008.
Cuối năm ngoái, HĐQT Tổng công ty Phát triển Hạ tầng và Đầu tư Tài chính Việt Nam (Vidifi) buộc phải nghị quyết nâng tổng vốn đầu tư lên tới 45.487 tỷ đồng để có thể hoàn thiện công trình. Chủ đầu tư đã rơi vào thế rất khó khăn trong việc bảo đảm tính khả thi tài chính của dự án vì để tổng mức đầu tư tăng lên gần gấp đôi, trong khi gần như không thay đổi công năng sử dụng.
 |
| Các chuyên gia đánh giá, Dự án Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng sẽ gặp rủi ro về nguồn thu. Ảnh: Đức Thanh |
Bộ Tài chính cho biết, số vốn cần phải huy động vào dự án rất lớn (khoảng 1 tỷ USD) để hoàn thiện công trình theo tổng mức đầu tư mới (45.819 tỷ đồng). Ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB), cổ đông duy nhất cũng là đơn vị thu xếp vốn và Vidifi, chủ đầu tư đã rất tích cực đàm phán với những nhà tài trợ. Tuy nhiên, kết quả của việc này theo đánh giá của Bộ Tài chính là vẫn chưa rõ ràng. Trường hợp không huy động vốn kịp tiến độ thì việc thi công sẽ kéo dài, tiếp tục gây ảnh hưởng lớn đến hiệu quả của dự án.
Đồng thời, trong phương án tài chính của dự án, tính khả thi còn bị nghi ngờ bởi một số nguồn thu chính của dự án, bao gồm doanh thu phí đường cao tốc, phí Quốc lộ 5; những dự án phát triển hạ tầng khu công nghiệp đang nằm trong tình trạng “đếm cua trong lỗ” vì phụ thuộc rất lớn vào tình hình phát triển của kinh tế vĩ mô.
Ông Hiếu đánh giá: “Rủi ro về các nguồn thu sẽ tác động đến khả năng huy động các nguồn vốn đầu tư cho dự án, do đó sẽ ảnh hưởng đến trách nhiệm bảo lãnh đối với các khoản vay của Chính phủ”.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã chia sẻ quan ngại trên. Bộ này cho rằng, nguồn thu từ phương án tài chính mà Vidifi nêu ra chưa có cơ sở vững chắc. Vì thế, chủ đầu tư cần nghiên cứu và đưa ra những giải pháp, xây dựng phương án cần thiết để bảo đảm tính khả thi về tài chính. Tại văn bản góp ý phương án tài chính cho dự án gửi đến Bộ Giao thông Vận tải vào tháng 2/2015, ông Nguyễn Văn Trung, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư thậm chí còn đề nghị chủ đầu tư phải xác định lại thời gian ghoàn vốn và thời hạn của hợp đồng BOT.
Bên cạnh đó, mức thu phí 1.500 đồng/km/xe theo tiêu chuẩn mà Vidifi dự kiến sẽ áp dụng cho 22,7km đoạn tuyến thông xe đầu tiên chạy qua địa phận TP. Hải Phòng (Km74 - Km96+700) chỉ được duy trì trong thời gian ngắn. Phương án tài chính của dự án cho thấy, chủ đầu tư đề xuất mức thu phí là 2.000 đồng/km/xe tiêu chuẩn và thời gian thu phí sẽ bắt đầu từ năm 2016.
Mức phí bị cả Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính đánh giá là khá cao và đề nghị Vidifi cân nhắc, nghiên cứu thêm để bảo đảm phương án tài chính cho dự án, thu hút được những phương tiện tham gia giao thông trên cao tốc.
Theo Quyết định 1621/QĐ-TTg do Thủ tướng Chính phủ ban hành về một số cơ chế, chính sách thí điểm đầu tư Dự án Đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, Vidifi, công ty CP do VDB giữ vai trò chi phối là chủ đầu tư dự án được triển khai theo hình thức hợp đồng BOT này. Ngoài nguồn vốn tự có khoảng 5.000 tỷ đồng, công ty này được Thủ tướng cho phép vay vốn tín tín dụng trong nước và vốn nước ngoài để đầu tư. Nhà đầu tư này cũng được cấp một số quỹ đất nhằm phát triển các khu đô thị, khu công nghiệp và thu phí Quốc lộ 5 và phí tuyến cao tốc để hoàn vốn.
Nguồn tin phóng viên thu thập được cho thấy, điều đáng lo ngại là Vidifi cũng chưa chắc đã nhận được sự đồng thuận cao của các Bộ, ngành liên quan tới 8 điều kiện cần và đủ để có thể bảo đảm tính khả thi của dự án mà nhà đầu tư này vừa đặt ra.
Hiện tại, liên Bộ Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư đều không đồng ý đề xuất của Vidifi và VDB về việc cho phép nhà đầu tư được duy trì mức vốn chủ sở hữu là 3.200 tỷ đồng (tương đương với tổng mức đầu tư cũ). Vì tổng mức đầu tư mới được điều chỉnh lên tới 43.987 tỷ đồng nên phần vốn chủ sở hữu tối thiểu mà các Bộ, ngành yêu cầu Vidifi phải góp vào công trình là 4.623,7 tỷ đồng.
Một chuyên gia xây dựng bình luận: “Vidifi đang đẩy các Bộ, ngành vào thế tiến thoái lưỡng nan. Nếu không đề xuất một cơ chế đặc thù đủ mạnh, rất khó cứu được tính khả thi của dự án hạ tầng lớn nhất miền Bắc này".
